Ngôi đình 500 tuổi của người Mường bị mối tàn phá

Ngói xô lệch, một bên mái vỡ tung, xà ngang mục ruỗng, cột bị mối … là thực trạng của rất nhiều ngôi đình cố của người Mường tại thành phố Hòa Bình.
Ngôi đình Mường cổ gần 500 năm tuổi cuối cùng tại xóm Ngòi, xã Sủ Ngòi, thành phố Hòa Bình đang “chết mòn”. Ông Nguyễn Hồng Minh, 72 tuổi, ở xóm Ngòi, cho biết: “Trước đây, lễ hội xóm Ngòi được đàn chức tại đình rất to, kéo dài hai ngày. Nhưng giờ lễ hội không còn, chẳng ai chăm nom nên đình cũng mục nát”.

Nguy cơ thành phế tích
Theo ông Lê Quốc Khánh, Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Hòa Bình, địa phương còn khoảng 10 ngôi đình của người Mường, nhưng không cái nào còn nguyên vẹn và các hiện vật bên trong đình cổ đã bị thất lạc.
Đình Ngòi là điển hình cho những ngôi đình bị tàn phá. Năm 1938, ông Bá Nhất, một thương gia khá giả, đầu tư xây dựng ngôi đình khang trang, với nhiều cột làm bằng gỗ ép quý hiếm, họa tiết trên các thanh xà theo lối chạm trổ hình hoa lá, văn mây và hình đầu nghé… Nhưng hiện nay, tất cả đã biến mất. Gian giữa và một bên mái đã sụp hẳn, kèo mục, dột nát. Hiện vật cổ duy nhất là chiếc hòm đựng sắc phong cũng long tróc, mất nắp, nằm chơ vơ dưới nền đất.
Theo những tài liệu của bảo tàng tỉnh Hòa Bình, đình Xàm, được xây vào đầu thế kỷ 20, cũng đã bị gây hại hoàn toàn sau một trận bão hồi năm 1985 – 1986, các hiện vật thờ lan truyền đi nhiều nơi.
Phục dựng không dễ
kiến gián gây bệnh trúc đình làng ở các vùng người Mường có sự giao thoa văn hóa với người Kinh. bên trong đình thường thờ Tam vị đại vương thượng đẳng thần, gồm Tản Viên sơn thánh, Thành hoàng làng và Sơn thần – Thổ địa… Theo ông Lê Quốc Khánh, Nhà nước chưa đầu tư cải tạo cho bất kỳ ngôi đình nào ở Hòa Bình. Người dân nơi đây tự bỏ tiền sửa sang một số ngôi đình với suy nghĩ “méo mó, có hơn không”. Việc xây cất không đảm bảo nguyên tắc tu bổ di tích nên đình bị biến dạng hoàn toàn, khó nhận ra giá trị ban đầu. Ở đình Xàm, Lạc Thủy, Hòa Bình, nhân dân địa phương dựng một ngôi nhà nhỏ rộng 8 m2 để thờ các vị thần.

Sắp tới, đình Sủ Ngòi được trùng tu. san sẻ những khó khăn khi trùng tu, phục dựng ngôi đình này, nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đức Hân nói: “Toàn bộ công trình hầu như đã hỏng hết. Đề ra phương án trùng tu để vừa giữ được nét cổ, vừa đảm bảo công trình đứng vững hàng chục năm quả là thách thức không nhỏ”.